Kitaplar

"Dertli Sahiller", Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışından Cumhuriyet'in kuruluşuna kadar geçen sürede Güney Marmara gayrimüslimlerinin baskı dolu hikayesini anlatıyor. Ryan Gingeras, Cihan harbi öncesi gayrimüslim nüfusunun durumunu izah ederek başlayıyor ve sözlerini Cumhuriyetçi politikanın Güney Marmara'yı homojenleştirme çabalarını anlatarak noktalıyor. Ermeniler, Rumlar ve Kürtler gibi göz önünde bulunan azınlıklara değinen kitap, Güney Marmara'da bulunan ve daha önce tehcir, mübadele gibi konularla diğer azınlıklar kadar gündeme gelmemiş Kafkas göçmenlerini de anlatıyor.

1912 yazında Harbiye'den mezun olan beş Ermeni Osmanlı subayından biri olan Kalusd Sürmenyan'ın bu kısa anı kitabı Osmanlı Ermenilerinin trajedisine hem cephede hem de cephe gerisinde yeniden bakıyor. Sürmenyan'ın yazdığı iki hatıratı da içeren kitap bu sayede Sürmenyan'ın Osmanlı ordusundaki günlerini içeren Yerzınga'nın sonraki hayatını ve yeni kurulan Ermenistan'ın ordusundaki rolünü anlattığı "Türkiye Ermenisi Askerler ve Askeriyesi: Önce Türk, Sonra da Ermeni Okullarında"yı karşılaştırmalı okuma ve gözlemleme fırsatını sunuyor.

Toplumsal sınıfların yok olduğunun ilanından sonra tarihyazımında dahi bu konuda bir geri çekilme gözlenmiştir. Toplumun genelini temsil eden orta sınıfın asıl gerçeklik olduğu iddia edilirken, orta sınıf mensubu birçok grup aslında prekaryayı oluşturduğunu fark etmeye başlamıştır. Bu süreçler içerisinde 1990'lı yıllardan itibaren Türkiye işçi sınıfı tarihi araştırmalarında yaşanan niteliksel ve niceliksel uyanış, 2000'li yıllarda zirvesine ulaşmıştır. Neoliberal iktisadi ve siyasal sistem içinde yetişmiş genç kuşak tarihçilerin sınıf tarihine yönelimi ile gerçekleşen bu durum, küresel kapitalist sisteme karşı gelişen toplumsal hareketler ile ezilenin geçmişine duyulan ilginin artması ile de açıklanabilir. Bu kitap, Tanzimat'tan günümüze işçi sınıfı üzerine yapılmış çalışmaların bir derlemesinden meydana geliyor. Eski bilgilerin sorgulanması ve üzerine yenilerinin eklenmesi fırsatını yaratan eser, aynı zamanda uluslararası işçi sınıfı ve emek tarihi çalışmaları üzerinde de durarak Türkiyeli okuyucuya sunuyor.

Thornton'un kitabı on bölümden oluşuyor ve Osmanlı'yı her açıdan anlatmayı hedefliyor. Giriş bölümünde Orta Asya'daki ilk konfederasyonlardan Üçüncü Selim'e kadar Türk tarihi, o zaman bilindiği haliyle, kapsamlı bir biçimde sunuluyor. Thornton daha sonra Türk kültürünü incelemeye koyuluyor. Türkleri Romalılar ve Araplarla kıyaslayarak başlayan Thornton, daha sonra Türklerin sanat anlayışlarına, bilime yaklaşımlarına, çiftçiliklerine, tıp bilgilerine ve Türk diline kadar birçok madde üzerine izlenimlerini sunuyor. Kitabın takip eden bölümünde Osmanlı İmparatorluğu'nun yapısı işleniyor. Mülteka ve İmparatorluk yasalarının kıyaslamaları, Sultanın yetkileri ve ayrıcalıkları, paşaların yaşama biçimleri, halkın idare edilmesi ve zulüm durumunda kanuni haklar gibi ilginç konular bu bölümde ele alınıyor. Osmanlı'nın medeni hukukunu da inceleyen Thornton, daha sonra yeniçerilerden acemi oğlanlardan bahsederek ve tutsaklara yapılan muameleleri de inceleyerek Osmanlı'nın askeri gücünü okuyucuya sunuyor.

Türkiye'de yaşayan farklı toplulukların uluslararası standartlara göre korunan eğitim haklarının eşitlik temelinde güvenceye alınmasını ve bu toplulukların eğitim sisteminde maruz kaldıkları ayrımcılıkla mücadele edilmesini amaçlayan projede 17 sivil toplum örgütünün katıldığı bir izleme ağı oluşturuldu. Ağ bileşenlerinin eğitim sisteminde öğrencilere yönelik ayrımcılığı izleyebilmelerine ilişkin donanımlarının güçlendirilmesi ve bu alanda yerel ve uluslararası düzeyde savunu yapma kapasitelerinin artırılması hedeflendi.