TANZİMAT’TAN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE İŞÇİ SINIFI TARİHİ 1839-2014

Toplumsal sınıfların yok olduğunun ilanından sonra tarihyazımında dahi bu konuda bir geri çekilme gözlenmiştir. Toplumun genelini temsil eden orta sınıfın asıl gerçeklik olduğu iddia edilirken, orta sınıf mensubu birçok grup aslında prekaryayı oluşturduğunu fark etmeye başlamıştır. Bu süreçler içerisinde 1990’lı yıllardan itibaren Türkiye işçi sınıfı tarihi araştırmalarında yaşanan niteliksel ve niceliksel uyanış, 2000’li yıllarda zirvesine ulaşmıştır. Neoliberal iktisadi ve siyasal sistem içinde yetişmiş genç kuşak tarihçilerin sınıf tarihine yönelimi ile gerçekleşen bu durum, küresel kapitalist sisteme karşı gelişen toplumsal hareketler ile ezilenin geçmişine duyulan ilginin artması ile de açıklanabilir. Bu kitap, Tanzimat’tan günümüze işçi sınıfı üzerine yapılmış çalışmaların bir derlemesinden meydana geliyor. Eski bilgilerin sorgulanması ve üzerine yenilerinin eklenmesi fırsatını yaratan eser, aynı zamanda uluslararası işçi sınıfı ve emek tarihi çalışmaları üzerinde de durarak Türkiyeli okuyucuya sunuyor.

Y. Doğan Çetinkaya’nın 2000’li yıllarda ortaya çıkmaya başlayan yeni kuşak çalışmaları ile açılan kitap, Mehmet Ö. Alkan’ın 1 Mayıs’ı ABD’de ve Türkiye’de incelediği yazısı ile devam ediyor. Elçin Arabacı’nın Tanzimat dönemi Bursa’sında mülksüzleştirme, hukuksuzluk ve müşterek alanın özelleştirilmesi gibi sorunlara değindiği yazısının ardından ise Can Nacar’ın 19. yüzyıl sonlarında yaşamış göçmen işçilere dair metni geliyor. Y. Doğan Çetinkaya, Mehmet Ö. Alkan ve Stefo Benlisoy’un II. Meşrutiyet dönemine dair metinleri ile Y. Doğan Çetinkaya dönemin liman işçileri üzerinden teorik ve kavramsal önkabullerin tarihyazımında oynadığı rolü anlatırken; Mehmet Ö. Alkan bu dönemin ilk işçi örgütlenmesi olan “Anadolulu Osmanlı Şimendiferleri/Demiryolları Şirketi Memurin ve Müstahdemini Cemiyet-i İttihadiyesi”ni anlatıyor. Stefo Benlisoy ise dönemin gayrimüslim, Rum işçilerinin örgütlenme çabasını yürüten Türkiye Sosyalist Merkezi adlı örgütün Haziran 1910’da yayımına başlanan gazete O Ergatis (Irgat) üzerinden işçi hareketini inceliyor. Bu üç yazının ardından Erol Ülker’in Mütareke Dönemi’nde Türkiye Sosyalist Fırkası’nı ele aldığı yazısı geliyor. Ardından Görkem Akgöz Tek Parti Dönemi’nde Bakırköy Bez Fabrikası’nda çalışan Mustafa adlı bir işçiden yola çıkarak işçilerin fabrika deneyimlerini ve emek süreçlerini ele alıyor. Barış Alp Özden’in 1940’lı ve 1950’li yıllarda İstanbul Mahmutpaşa’daki küçük dokuma sanayide çalışanları ele aldığı yazısının ardından ise Sinan Yıldırmaz’ın köylülük ve işçilik tarihine odaklanan yazısı çalışmada yerini alıyor. Murat Metinsoy, iki savaş arasında zanaatkarları incelerken M. Görkem Doğan ile M. Hakan Koçak grev hakkı üzerine yazılarını bu eser aracılığı ile paylaşıyor. Süreyya Algül’ün 1960 ve 1970 Türkiyesi’ndeki sendikal hareket-sol siyasetin ilişkisini incelediği yazının ardından son metin olarak M. Görkem Doğan’ın 1980 askeri darbesi sonrası işçi hareketliliği üzerine yazısı bulunuyor.