Tarih Vakfı > Projeler > Sözlü Tarih Çalışmaları > Tarih Vakfı'nda Sözlü Tarih

Tarih Vakfı’nda Sözlü Tarih

Tarih Vakfı’nda sözlü tarih çalışmaları, 1993’de Prof. Paul Thompson’un davet edildiği bir sözlü tarih atölyesinin düzenlenmesiyle başladı. Vakıf, aynı yıl Kültür Bakanlığı’nın desteğiyle ilk sözlü tarih projesini başlatarak toplumsal tarih açısından önemli tanıkların yaşam öykülerini video kaydı ile kalıcılaştırdı.

1998 yılında Cumhuriyet’in 75. yılı dolayısıyla, 13 belgesel filmden oluşan Cumhuriyet’in Anıları: Sözlü Tarih ve Belgesel Film Projesi ‘ni gerçekleştirdi. Cumhuriyet’e tanıklık etmiş üç kuşağın anılarından derlenen bu belgesel filmler çeşitli televizyonlarda yayınlandı.

1999 yılında Yerel Tarih Projesi kapsamında Ankara, Antakya, Çanakkale, Konya, Mardin gibi kentlerde sözlü tarih eğitimi atölyeleri düzenledi ve gene aynı proje kapsamında yayımladığı 6 kılavuz kitaptan birini Sözlü Tarih Kılavuzu olarak hazırladı.

Tarih Vakfı 2002 yılında, Türkiye’de ilk defa sistemli bir sözlü tarih arşivi oluşturmak amacıyla Tarihe Bin Canlı Tanık Projesi’ ni başlattı. Proje kapsamında farklı toplumsal grupları temsil eden ve farklı mesleklerden 105 kaynak kişinin yaşamöyküleri kaydedildi ve yüzlerce fotoğraf derlendi. Vakfın 2002 Ekim-Mart 2006 arasında yürüttüğü diğer sözlü tarih projesi de uluslararası bir proje olan Akdeniz Sesleri: Akdeniz Kentlerinde Sözlü Tarih ve Kültürel Pratikler Projesi kapsamında gerçekleştirdiği Belleklerdeki İstanbul’dur. Proje kapsamında Arnavutköy, Fatih, Gaziosmanpaşa ve Moda’da 40 kişiyle yaşamöyküsü ve semt tarihi odaklı görüşmeler yapıldı.

Bu çalışmaları yaşamöyküleri video kayıtlarının tematik olarak bölümlendiği ve web veritabanına yerleştirilerek internet kullanıcılarıyla paylaşıldığı projeler izledi. Bir kenti 100 farklı yaşamöyküsü üzerinden okumaya çalışan Mardin’in İnsan Manzarası projesi (www.mardinkultur.org) ile batı Ege’de yaşayan farklı kuşaklardan Afrika kökenli 100 yaşamöyküsünün derlendiği Sessiz Bir Geçmişten Sesler: Afrika kökenli “Türk” Olmanın Dünü ve Bugünü (http://www.afroturk.org) adlı proje bu kapsamdaki örneklerdendir. Bunun yanı sıra Toplumsal ve Siyasal Çatışmaların Yaşandığı Toplumlarda Uzlaşma Aracı Olarak Eğitimin Rolü Projesi (www.tarihvakfi.org.tr/tup/default.asp) kapsamında Türkiye genelindeki 20 ilde öğretmen, öğrenci ve eğitimlerini tamamlamış farklı meslek gruplarından, çoğunluıu Kürt ve Türk kökenli 121 kişiyle, Haziran 2009-Mart 2010 tarihleri arasında tematik görüşmeler yapıldı.

2010 yılında Tarih Vakfı sözlü tarih arşivinde yer alan yüzlerce görüşme kaydı taranarak belleklerde kalan İstanbul anlatıları derlendi, farklı temalar altında video klipleri oluşturuldu ve www.belleklerdekiİstanbul.org adlı sitenin veritabanına yerleştirilerek yayınlandı.

Tarih Vakfı halen Belleklerdeki “Dersim ‘38”: Bir Kuşaklararası Sözlü Tarih Çalışması projesini yürütmektedir. Proje kapsamında, 1937-38 yıllarında Dersim’de yaşanan insanlık trajedisinin kuşaklararası aktarım ve algı konusuna odaklanılarak, farklı kuşaklardan 146 kişinin belleklerinde yer aldığı biçimiyle kaydedilmiştir. Video ve ses kaydına alınan sözlü tarih görüşmeleri tarihçi, sosyolog, antropolog ve araştırmacıların kullanımı için Tarih Vakfı Bilgi Belge Merkezi’nde tasniflenerek, korunacaktır. Temmuz 2010’da başlayan alan çalışması Haziran 2011’de sona ermiştir. Projenin alan çalışma raporu basılmıştır.

Tarih Vakfı Yurt Yayınları sözlü tarih çalışmaları çerçevesinde Paul Thompson’un Geçmişin Sesi ; Leyla Neyzi’nin İstanbul’da Hatırlamak ve Unutmak ; Halil Duran’ın Bize Derler Çakırca ; Stephan Caunce’in Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi; David E. Kyvig-Myron A. Marty’nin Yanıbaşımızdaki Tarih; Esra Danacıoğlu’nun Geçmişin İzleri ; Pelin Böke’nin İzmir (1919-1922) Tanıklıklar adlı kitapları yayımladı. Vakıf, Aralık 2006’da bu alana ilişkin, özgün sözlü tarih çalışmalarını bir araya getiren bir kitap daha yayımladı. Editörlüıünü Aynur ilyasoğlu-Gülay Kayacan’ın yaptığı bu çalışmanın adı Kuşaklar, Deneyimler, Tanıklıklar: Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı-2003 İstanbul.

Tarih Vakfı 1993 yılından bu yana sözlü tarih alanında yürüttüğü nitelikli projeler, düzenlediği onlarca eğitim atölyesi, panel ve konferans, yayın ve sergi çalışmalarıyla hatırı sayılır bir bilgi ve deneyim birikimi oluşturdu. Vakıf, toplumsal tarih araştırmalarının zenginleşmesi ve sivil tarihin oluşmasına doğrudan katkıda bulunan sözlü tarih araştırmacılığının Türkiye’de gelişmesi konusunda araştırmacılara, öğrencilere, öğretmenlere ve tarih meraklılarına rehberlik etmeyi sürdürüyor. Sözlü Tarih, 20. yılında da Vakfın temel çalışma alanlarından biri olmaya devam ediyor.