Kitaplar

Araştırma, Türkiye'de piyango tarihi konusunu tüketmiş olmak iddiasını taşımıyor. Sadece bir başlangıçtır. Yine de, özellikle Cumhuriyet öncesi piyangolar hakkında, şimdiye kadar pek bir şey bilmezken, bir hayli deneyime ışık tutuyor.Bu inceleme, zihniyetten iktisadiyata kadar yakın geçmişimizin bir çok alanına ilişkin ipuçları içermektedir.

M. Zafer Üskül'ün Türkiye'nin çok partili siyasal hayatında sıkça başvurulan ve gündelik hayatta silahlı kuvvetlerin mutlak kontrolüne imkâ;n veren sıkıyönetimlerle ilgili üçlemesi, 1950-70 arasının ve 12 Mart 1971 döneminin sıkıyönetim bildirilerinin ardından, 12 Eylül'ün taşlarını döşeyen sı;kı;yönetim kararlarıyla tamamlanıyor. Toplu halde ilk defa karşımıza çıkan ve Türkiye'nin yakın tarihindeki kritik dönemeçleri, ordunun siyasetteki, toplum üzerindeki rolünü en iyi şekilde gösteren bu derleme, kurumsal arşivciliğin gelişmediği bir coğrafyada, gazete koleksiyonları arasında ciddi bir kazı faaliyetinin ürünü.

Fransız İhtilali'nin Avrupa'yı kasıp kavurduğu yıllarda Osmanlı İmparatorluğu da büyük bir değişim devrine girmişti. Osmanlı tarihi açısından, en az kopuşlar kadar sürekliliklerin de rahatlıkla tespit edilebildiği Nizam-ı Cedid ajandasının uygulanmaya başlanması, bu değişimin başlangıç noktasını teşkil etmektedir. Nizam-ı Cedid siyasetinin doğal sonucu olarak da görülebilecek Yeniçeriliğin ilgası (1826) ile kapanan bu dönem, Avrupa'daki uygulamaların izlerini taşıyan modern bir ordunun inşasına yönelik yeni bir siyasî; ve malî; yapının oluşumuna tanıklık eder. Rumeli'de açılan isyan bayraklarının ardından 1807 ve 1808 senelerinde İstanbul'da peş peşe patlayan ihtilaller ve Yeniçeriliğin ilgası, adeta kabuk değiştirmeye çalışan Osmanlı askerî;, siyasî; ve malî; yapısının doğum sancılarıdır.Elinizdeki kitap, Osmanlı İmparatorluğu'nda hem askerî; alanda gerçekleşen yapısal değişimi hem de bu değişimin sosyoekonomik ve sosyopolitik alanlardaki yansımalarını ele alıyor.

"Kaybedilmiş memleketler" tabiri Yunanistan'da çok sık kullanılır. Bu tabir, 1919-22 arasındaki Yunan-Türk savaşı ve Lozan Antlaşması'nın sonucu olarak memleketlerini terk etmeye zorlanan Osmanlı Hıristiyanı göçmenlerin özgün kökenlerine atıfta bulunur. İlk bakışta bu tabirin anlamı gayet açık gibidir, fakat aynı zamanda belirsizliklerle yüklüdür, zira travmalarla ve çeşitli güçlüklerle dolu olan bu memleketlerin hatırası, göçmenlerin kimliği ve Yunan toplumunun eşit bir parçası olma arzularıyla doğrudan ilintili hassas bir durumun ispatıdır. (...) Ne var ki, bu kitabın amacı Küçük Asya'nın hafıza kültürünü araştırmak değil. Daha ziyade, genel kamuoyu dahil olmak üzere, Osmanlı toplumunun bünyesi dahilinde bulunan, dışlanmaya tabi tutulmayan, kendine yeterli olan bu grupların kültürel ve toplumsal tarihi üzerinde daha derinlemesine bir kazı araştırmasına girişmek üzere Yunan Osmanlılar, Romioi ile ilgilenenlere bir çağrı niteliğinde olduğu söylenebilir.

Tanzimat ve Islahat Fermanları ile Osmanlı İmparatorluğu, 19. yüzyıl Avrupa sistemiyle bütünleşme sürecine girdi. İmparatorluk, Avrupa devletler sisteminin bir parçasına dönüşürken, Islahat Fermanı ile liberal Avrupa ailesine katıldığını da ilan etti. O yıllarda Avrupa'da "liberal" en itibarlı sözcüktü. Resmi ideoloji olarak benimsenen liberal politika Osmanlı İmparatorluğu'nun hükümet söylemine Babıâ;li'nin diplomasi kökenli yöneticileri tarafından dahil edildi. Osmanlı İmparatorluğu'na iltifat etmek isteyen Avrupalı siyasetçiler ve diplomatlar Sultan'ın ve nazırlarının ne kadar liberal olduğundan övgüyle söz ediyorlardı.