Toplumsal Tarih Sayı:312

Toplumsal Tarih’in 312. sayısı çıktı!

Toplumsal Tarih, Aralık 2019’da, “Osmanlı’da Çevre, İklim ve İnsanlar” başlıklı özel bir dosya ile İmparatorluğun İstanbul, Kürdistan, Kıbrıs ve Batı Anadolu olmak üzere dört farklı bölgesine odaklanarak, Osmanlı İmparatorluğu’nda çevreyi, iklimi ve insanın çevresi ile ilişkisini merkeze alan ve sadece Osmanlı çevre tarihinin bir saha olarak oluşmasına ön ayak olabilecek bir adımla, Osmanlı çevre tarihine dair yeni araştırmaları ve tartışmaları teşvik etmeyi hedefliyor.

Aralık 2019 dosyası, dosya editörü Önder Eren Akgül’ün çevre tarihçisi John R. McNeill ile küresel çevre tarihçiliğinin seyri, Osmanlı çevre tarihinin bugünü ve geleceği üzerine yaptığı mülakat ile açılıyor. Dosyanın ilk yazısında K. Mehmet Kentel; 19. Yüzyıl sonunda İstanbul’un Pera bölgesine içme suyu temini için Terkos-Pera hattı boyunca inşa edilen su şebekesine odaklanarak su temininin hem kentin alt sınıf ve üst sınıf mahalleri arasında hem de kent merkezi ile kırsal hinterlandı arasında ne tür yeni ilişkiler ve eşitsizlikler ürettiğini gösteriyor. Zozan Pehlivan; Kürdistan’da 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren görülmeye başlanan ve yüzyılın son çeyreğinde sıklaşan benzeri görülmemiş kuraklık ve soğuklukları inceleyerek bunların küresel bazda yaşanan iklim krizi ile bağlantılı olduğunu ortaya koyuyor. Antonis Hadjikyriacou, Kıbrıs’ın vergilendirilmiş tarım ürünlerinin kaydedildiği 1572 Mufassal Defteri’ne Coğrafi Bilgi Sistemleri analizi uygulayarak bu ürünlerin adadaki mekânsal dağılımını görselleştiriyor. Dosyanın son yazısında ise Önder Eren Akgül, 1890’lı yıllarda Batı Anadolu’da, günümüzde Çardak ilçesinin güneyinde yer alan Beylerli ormanı civarında yaşayan köylülerin orman içinden geçecek dekovil usulünde bir demiryolu inşasına karşı direnişlerine odaklanarak, doğanın nicelleştirilmesi, metalaştırılması ve ucuzlaştırılmasına dayanan kapitalizmin Akdeniz ölçeğinde mekânsal yayılmasının köylülerin orman müşterekleri ile kurdukları geleneksel ilişkiyi nasıl dönüştürdüğünü inceliyor.

Dosya dışı yazılarımızda ise Murat Turan; Köy Enstitüleri aleyhindeki çalışmalarda sıklıkla kullanılan kaynaklardan biri olan Fethi İsfendiyaroğlu’nun raporlarını inceleyerek, bu konuda oluşan atıf alışkanlığı değerlendiriyor ve Köy Enstitülerinin çok yönlü olarak ele alınması gereken bir konu olmasına rağmen tercihlerin tek yönlü kaynaklarla sınırlı tutulması durumunu analiz ediyor. Sacit Kutlu ile Bilge Karbi, birlikte kaleme aldıkları makalelerinde, Avusturya-Macaristan Genelkurmay Başkanlığının hazırlattığı Osmanlı ordusundaki önde gelen subaylarla ilgili değerlendirmelerin yer aldığı dosyayı inceleyerek, dosyada aktarılan subayların karakter özellikleri, siyasi görüşleri, Avusturya-Macaristan ve Amanya hakkındaki düşünceleri gibi konulardaki notları okuyucuyla paylaşıyorlar. Güneş Sezen ile Server Bedi külliyatından yeni çıkan Zıpçıktılar romanını yeni harflere aktaran Çimen Günay-Erkol, gerçekleştirdikleri söyleşiyle romanı, yazarı ve bunlara dair fikirleri ayrıntılarıyla değerlendiriyor. Mustafa Eski, Kastamonu’da kadınların siyasal hayatta geri planda kalmış oldukları önyargısına karşın Kastamonulu kadınların sivil toplum kuruluşlarında etkin çalışmalar gerçekleştirmiş oldukları gerçeğini, Mütareke Dönemi’nde kadınlar tarafından örgütlenen ilk mitinglerden biri olan 10 Aralık 1919 tarihli miting örneği üzerinden tartışıyor. Son olarak, Immanuel Wallersteın’in dört eski öğrencisinin Axel Çorlu öncülüğünde bir araya gelerek, dört soru çerçevesinde gerçekleştirdiği “yuvarlak masa” toplantısıyla Wallersteın’in bıraktığı “iz”ler ve miras üzerine yaptıkları tartışma Toplumsal Tarih’in Aralık 2019 sayısının sayfaları arasında yerini alıyor.

Mısır, Ürdün, Sudan, Cezayir, Lübnan, Irak ve şimdi de İran’da yaşanan büyük halk hareketleri, Arap Baharı’ndan sekiz yıl sonra Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da yeni bir isyan dalgası ile karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor. Selim Deringil ve Ümit Fırat Açıkgöz’ün Lübnan üzerine yazıları bu eylemlerin hem tarihsel arka planını hem de yeni ve ayrıksı yönlerini tartışıyor.

Murat Cankara, Osmanlı’da Gayrimüslim Basından başlıklı köşesinde bu ay; Garabed H. Panosyan (1826/28?-1905) tarafından 1859- 1862 yılları arasında İstanbul’da çıkarılan bir “Risale-yi Devriye” yani süreli yayın olan Münadi-yi Erciyes [Erciyes Tellalı]’te yer alan “Fransızca İlleti” başlıklı yazıyı aktarırken, derginin tarihine ve bakış açılarına dair genel bir çerçeve çiziyor. Emel Seyhan’ın hazırladığı Osmanlı Basınında Yüz Yıl Önce Bu Ay sayfalarında ise Aralık 1919’da basında yer almış haber kesitlerinden bir derleme sunuluyor.

İçindekiler için lütfen tıklayınız.