Üniversite, İfade Özgürlüğü ve Akademik Özgürlükler: Bir Yok Oluşun Ardından
Akademik özgürlük, düşünce ve ifade hürriyetinin, başta üniversiteler olmak üzere tüm eğitim birimlerinde vücut bulmuş halidir; bilimin ve gerçeği araştırmanın, sorgulamanın, tartışmanın temel kuralıdır. AHİM, akademisyenlerin özgürlüklerinin yalnızca akademik ve bilimsel araştırmalarla sınırlı olmadığını, akademisyenlerin kendi araştırma, uzmanlık ve yetkinlik alanlarında sahip oldukları görüş ve fikirlerini özgürce ifade edebilmesini ve özel olarak da kamusal kurumları eleştirebilmesini kapsadığını ifade etmiştir. Ancak Türkiye’de düşünce ve ifade hürriyeti devletin varlığına ve bekasına yönelik tehdit kaygılarının sürekliliği nedeniyle her zaman askıya alınan temel sorunlardan birisi olmuştur. Öyle ki her dönemin iktidarı siyasal düzenin korunması adına “devlet güvenliği/milli güvenlik” argümanı ile temel hak ve özgürlükleri sınırlandırma yoluna başvurmuş; devlet kurumlarını ve politikalarını eleştiren veya düşünceleri iktidarın veya bazı kesimlerin hoşuna gitmemesi veya zararlı bulunması nedeniyle, bilim insanlarını, gazetecileri, yayıncıları hapis cezası dâhil olmak üzere ağır yaptırımlara uğratmıştır; hatta yaşam haklarını dahi ihlal edilmiştir. Bu konuda ne yazık ki sayısız örnek mevcuttur. Bunun son örneği BAK imzacılarına yönelik soruşturmalar ve ardından olağanüstü hal döneminde çıkartılan KHK’ler ile çok sayıda akademisyenin kamu görevinden ihraç edilmesidir. Bu söyleşide, bir bildiriyi imzalamaları nedeniyle ihraç edilen akademisyenlerin aslında akademik özgürlükleri çerçevesinde hareket ettikleri ve bunun da temel bir insan hakkı olan düşünce ve ifade hürriyeti kapsamında değerlendirilmesi gerektiği hukuki normlar ve AHİM içtihatlarıyla açıklanmaya çalışılacaktır.
Berivan Gökçenay, Dr.
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi lisans eğitiminin ardından yüksek lisansını yine aynı üniversitede tamamlamıştır. 2000 yılından itibaren Yıldız Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde çalışmaya başlayan Dr. Gökçenay 2009 yılında özel hukuk alanında doktora derecesini almıştır. Doktora sonrası dönemde, araştırmalarını uluslararası hukuk ve insan hakları üzerinde yapmaya başlayan Dr. Gökçenay Sussex Üniversitesi’nde araştırmacı olarak bulunmuş; ayrıca kısa bir dönem de çalışmalarını Arab American Üniversitesi’nde (Jenin/Filistin) ve İsrail’de yürütmüştür. Uluslararası Özel Hukuk, Uluslararası Hukuk ve İnsan Hakları Hukuku alanlarında araştırmaları ve yayınları bulunmaktadır.