SEKA Tarihi: Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikalarının Tarihsel Gelişimi

Bu araştırmada ulusal kâğıt sanayiimizin en büyük kuruluşu SEKA’nın 60 yıllık öyküsü aktarılmaya çalışılmıştır. Amacımızın kapsamı ne denli genişse, öncelikle çalışmaya ayırabildiğimiz süre o denli kısıtlı olmuş; bu durum araştırmamız açısından birtakım özellikler yaratmıştır. Bir kere, alışılmış deyimle “SEKA”nın öyküsü ya da ulusal kâğıt sanayiimizin altmış yıllık serüveni, SEKA’nın kuruluşunun 60’ıncı yıldönümü olan 1996 yılı içinde tamamlanmak zorundaydı ve bu nedenle çalışma, sözcüğün gerçek anlamında bir “ekip çalışması” olmak durumundaydı. Bir tarafta Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı’nın beş kişiden oluşan “proje grubu”, diğer tarafta çalışmanın 1996 yılı sonuna kadar tamamlanmasını, doğal olarak, herkesten fazla arzulayan SEKA’lılar yer alıyordu. Dolayısıyla, çalışmanın planlanmasından, kaynakların taranmasına ve bulguların değerlendirilmesine kadar yapılan her şey ortak çalışma ürünüdür. (Yalnızca metnin kaleme alınması, projenin yöneticisi olarak, benim üzerime düştü. 1996 Eylül sonu itibariyle tarafımdan hazırlanan taslak, SEKA üst yöneticilerinden oluşan bir komisyon tarafından titizlikle okundu, kimi katkılar ve değişiklikler yapıldı. Yine de ortaya çıkabilecek tüm eksiklik ve yanlışlıkların sorumluluğu bana aittir. Söz konusu sorumluluğun verdiği yetkiye dayanarak, dokuz ay gibi kısa bir sürede bu çalışmanın tamamlanmasını mümkün kılan proje grubundaki arkadaşlarıma ve SEKA’lı ev sahiplerimize içten teşekkürlerimi sunarım.

Bu çalışmanın bir diğer özelliği, Cumhuriyet Türkiyesi’nin ilk büyük sanayi kuruluşlarından birisinin öyküsünü aktarmak iddiasını taşımasına rağmen, klasik anlamda bir tarih çalışması olmamasıdır. Ayrıca, SEKA’nın tarihini yada öyküsünü tüketmiş olmak gibi bir iddia da söz konusu değildir. Her şeyden önce, altmış yıllık koskoca bir kurumun tarihi ya da öyküsü ne yapılırsa yapılsın dokuz ayda yazılamaz. Kaldı ki, SEKA gibi dokuz müessesesi, binlerce çalışanı olan bir kurumda bunun olanaksızlığı daha belirgindir. Üstelik ülkemizde birinci el kaynakların yani arşivlerin durumu ve eğer varsa bu tür belgelere ulaşmanın güçlüğü bilinmeyen bir şey değildir. SEKA da bu duruma bir istisna teşkil etmemektedir. Bugün-SEKA’da İzmit Kâğıt ve Karton Fabrikası ve Sümerbank Selüloz Sanayii Müessesesi dönemlerine ait bulabildiklerimiz, memur ve işçi sicil dosyalan ile SEKA Mehmed Ali Kâğıtçı Müzesi’nde toplanmış Mehmed Ali Kâğıtçıya ait tasnif edilmemiş belgeler ve çeşitli fotoğraflardan ibarettir.

-Uygur Kocabaşoğlu (Sunuş’tan)