1. Tarih Vakfı-Belleklerdeki Dersim 38 Projesi Sözlü Tarih Atölyesi (30 Ağustos-1 Eylül 2010)
Türkiye’de 19 ilde ve Berlin, Viyana, Basel ve Toronto vb yurtdışındaki bazı kentlerde yapılacak sözlü tarih görüşmeleri için 8 kişilik bir alan araştırma ekibi oluşturuldu. Sosyal bilimler alanından mezun ya da yüksek lisans öğrencilerinden oluşan bu gruba sözlü tarih yöntemine ilişkin kuramsal bilgi verildi ve uygulama yaptırıldı.
2. Sokağımdan Tarih Yazıyorum Projesi Sözlü Tarih Eğitim Atölyesi 4. (19-20-21 Şubat 2010)
Tarih Vakfı, Genç Hayat Vakfı tarafından yürütülen Sokağımdan Tarih Yazıyorum adlı proje kapsamında üniversite öğrencilerine sözlü tarih eğitimi verdi. 2010 İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Ajansı ve HaberTürk tarafından desteklenen proje kapsamında İstanbul’un 10 ilçesindeki çeşitli liselerde öğrenim gören 1000 öğrenciye ulaşılması hedefleniyor.
Gençler ararsında İstanbul’un kültürel mirasına ilişkin duyarlılığı ve farkındalığı artırmayı amaçlayan proje, lise öğrencilerinin yaşadıkları kentteki son elli yıllık değişim ve dönüşümü sıradan insanların yaşam öyküleri üzerinden anlamaları için aracı olacaktır. İlçelerde yapılacak alan çalışmaları, bir üniversite öğrencisi rehberliğinde görüşme yapacak, eski gazeteleri tarayacak veya semtini fotoğraflayacak 5 lise öğrencisinden oluşan 6’şar kişilik gruplarla yürütülecektir. Beyoğlu ilçesindeki liselerde çalışma grubu sorumlusu olarak çalışacak üniversite öğrencilerinden bir bölümüne sözlü tarih/yerel tarih Eğitimi atölyesi düzenlendi. Tarih, Antropoloji, Sosyoloji, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler vb sosyal bilimler alanında eğitim gören 32 üniversitelinin katıldığı sözlü tarih eğitimi atölyesi 19-20-21 Şubat 2010 tarihlerinde Sepetçiler Kasrı’nda yapıldı. Gülay Kayacan’ın (Tarih Vakfı) eğitmenliğinde yürütülen atölyenin birinci günü sözlü tarihin tarih yazımındaki yeri ve önemi, araştırma tasarımı, görüşme öncesi hazırlık, uygulama, değerlendirme ve ürün oluşturma süreçleri ele alındı. Atölyenin ikinci ve üçüncü günlerinde katılımcılara vakfın sözlü tarih projelerinden üretilmiş kısa filmler izletildi ve uygulama yaptırıldı.
3. Erzincan Sözlü Tarih Envanteri Projesi Sözlü Tarih Eğitimi Atölyesi (21-22 Mayıs 2010)
Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğrencilerinin yürüttüğü Erzincan Sözlü tarih Envanteri Projesi kapsamında düzenlenen atölyeye 17 üniversite öğrencisi katıldı. Gülay Kayacan’ın moderatörlüğünde iki gün süren atölyenin 1. günü tarih yazımında disiplinlerarası bir yaklaşım olan sözlü tarihin tarih içindeki yolculuğu ve yöntemsel açılımları anlatıldı. Atölyenin 2. günü bir sözlü tarih projesi nasıl tasarlanır ve uygulanır konusu çeşitli araştırma projelerinden örnekler verilerek ele alındı.
5. Nar Film-TMMOB Tarihi Proje Ekibine Sözlü Tarih Eğitim Atölyesi (3-4 Kasım 2009)
Nar Film Prodüksiyon’un TMMOB tarihini belgeleyecek bir belgesel film hazırlıyor. Belgesel filmi hazırlayacak ekibe Tarih Vakfı tarafından 2 günlük sözlü tarih eğitim atölyesi düzenledi. Gülay Kayacan’ın eğitmenliğinde yürütülen atölyeye 6 kişi katıldı.
6. Sokağımdan Tarih Yazıyorum Projesi-Sözlü Tarih Eğitim Atölyeleri 1. (2-4 Ekim 2009)
Tarih Vakfı, Genç Hayat Vakfı tarafından yürütülen Sokağımdan Tarih Yazıyorum adlı proje kapsamında üniversite öğrencilerine sözlü tarih eğitimi verdi.
2010 İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Ajansı ve HaberTürk tarafından desteklenen proje kapsamında İstanbul’un 10 ilçesindeki çeşitli liselerde öğrenim gören 1000 öğrenciye ulaşılması hedefleniyor.
Gençler arasında İstanbul’un kültürel mirasına ilişkin duyarlılııı ve farkındalığı artırmayı amaçlayan proje, lise öğrencilerinin yaşadıkları kentteki son elli yıllık değişim ve dönüşümü sıradan insanların yaşam öyküleri üzerinden anlamaları için aracı olacaktır. ilçelerde yapılacak alan çalışmaları, bir üniversite öğrencisi rehberliıinde görüşme yapacak, eski gazeteleri tarayacak veya semtini fotoğraflayacak 5 lise öğrencisinden oluşan 6’şar kişilik gruplarla yürütülecektir. Beyoğlu ilçesindeki liselerde çalışma grubu sorumlusu olarak çalışacak üniversite öğrencilerinden bir bölümüne sözlü tarih/yerel tarih Eğitimi atölyesi düzenlendi. Tarih, Antropoloji, Sosyoloji, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler vb sosyal bilimler alanında eğitim gören 28 üniversitelinin katıldığı sözlü tarih eğitimi atölyesi 2-3-4 Ekim 2009 tarihlerinde Beyoğlu’nda yapıldı. Gülay Kayacan’ın (Tarih Vakfı) eğitmenliıinde yürütülen atölyenin birinci günü sözlü tarihin tarih yazımındaki yeri ve önemi, araştırma tasarımı, görüşme öncesi hazırlık, uygulama, değerlendirme ve ürün oluşturma süreçleri ele alındı. Atölyenin ikinci ve üçüncü günlerinde katılımcılara vakfın sözlü tarih projelerinden üretilmiş kısa filmler izletildi ve uygulama yaptırıldı. (Söz konusu 3 günlük atölye çalışmasının 2.si ve 3.sü Kasım ve Aralık aylarında diğer gruplar için tekrar düzenlenmiştir.)
7. Ankara Üniversitesi Toplum Gönüllülerine Sözlü Tarih Eğitimi (3 Nisan 2009 )
Tarih Vakfı, Ankara Üniversitesi Toplum Gönüllülerince yürütülen “1960’lı Yıllarda Ankara Üniversitesi’nde Öğrenci Olmak” adlı sosyal tarih projesi kapsamında sözlü tarih eğitimi atölyesi düzenledi.
4 Nisan 2009, Cumartesi günü Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin seminer salonunda düzenlenen atölye çalışmasına veterinerlik, tıp, eczacılık, siyaset bilimi, hukuk vb farklı bölümlerden 11 öğrenci katıldı. Gülay Kayacan’ın yürüttüğü atölye çalışmasının birinci bölümünde sözlü tarihin tarih yazımındaki yeri ve önemi, araştırma tasarımı, görüşme öncesi hazırlık, uygulama, değerlendirme ve ürün oluşturma süreçleri anlatıldı. Atölyenin ikinci bölümünde katılımcılara vakfın sözlü tarih projelerinden üretilmiş kısa filmler izletildi ve uygulama yaptırıldı.
8. Adalar Vakfı- Adalar Sözlü Tarih Çalışması Atölyesi (12-13 Eylül 2008)
Tarih Vakfı, ada tarihini çalışmak isteyen adalılara Ada Evi’nde sözlü tarih atölyesi düzenledi. Adalar Vakfı’nın organize ettiği atölye çalışmasına 22 kişi katıldı. Atölyenin birinci günü Prof. Dr. Esra Danacıoğlu ile Gülay Kayacan sözlü tarihin tarih içindeki yolculuğu, yerel tarih çalışmalarının tarih yazımındaki önemini aktaran kuramsal arkaplan bilgisi verdiler. İkinci gün Kayacan bir sözlü tarih araştırmasının nasıl tasarlandığa ve uygulandığına ilişkin teknik bilgileri aktardı. Atölyenin sonunda katılımcılar uygulama yaptılar.
9. Sessiz Bir Geçmişten Sesler Projesi Gönüllüleri Görüntü Kaydı ve Sözlü Tarih Eğitimi Atölyesi (10-12 Kasım 2007)
Tarih Vakfı, Avrupa Birliği Komisyonu Türkiye Delegasyonu’nun desteklediği Sessiz Bir Geçmişten Sesler: ‘Afrika Kökenli Türk Olmanın’ Dünü ve Bugünü Üzerine Bir Sözlü Tarih Çalışması Projesi kapsamında 10-12 Kasım’da İzmir’de 3 gün süren Görsel ve Sözlü Tarih Eğitimi Atölyesi’ni düzenledi. 28 kişinin katıldığı atölyenin 1.günü Goethe Enstitüsü’nde yapıldı. Görsel Eğitimi Nalan Sakızlı ve Tahsin İşbilen verdikleri atölyenin ilk bölümünde Sakızlı, görüşme öncesi hazırlık ve ekipman kontrolünde dikkat edilecek noktaları, görüşme sürecinde kameranın varlığının ne anlama geldiğini ve kameranın görüşme yapılan kişiyle ilişkisini kesmenin öneminin yanı sıra çekimlerde ışık, çerçeve vb. teknik konuları da anlattı. Ege bölgesine ilişkin yapılan bazı belgesel film çalışmalarından görüşme örneklerinin katılımcılara izletilmesinin ardından Tahsin İşbilen kamera yapısı ve kullanımına ilişkin teknik bilgileri aktardı ve atölyenin son bir saatinde katılımcılara deneme çekimleri yaptırdı.
İzmir Büyük Şehir Belediyesi Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müze’sinde gerçekleştirilen ve 26 kişinin katıldığı atölyenin 2. ve 3. günlerinde sözlü tarih yöntemi eğitimi verildi. Prof. Dr. Esra Danacıoğlu Tamur ve Gülay Kayacan’ın birlikte yürüttükleri atölyenin 2. gününde sözlü tarihin tarih yazımındaki yeri ve önemi, sözlü tarih araştırmalarının tasarımı, sözlü tarih projelerinde görüşme öncesi hazırlık, uygulama, değerlendirme ve ürün oluşturma süreçleri anlatıldı ve katılımcılara vakfın sözlü tarih projelerinden üretilmiş kısa filmler izletildi. Atölyenin 3. günü ilk bölümünde katılımcılar 3’er kişilik gruplar halinde uygulama yaptılar ve yaptıkları görüşme örnekleri bütün katılımcılar tarafından değerlendirildi. ıkinci bölümde ise Sessiz Bir Geçmişten Sesler Projesi’nin sözlü tarih çalışma grupları, görüşme çerçevesi ve eksenleri katılımcıların aktif katılımıyla oluşturuldu.
Atölyenin hemen ardından projenin ilk 3 görüşmesinin Milas (Muıla) ve Bafa’da (Aydın) gerçekleştirilmesiyle projenin sözlü tarih alan çalışması başlamış oldu.
10-12 Kasım’da İzmir’de gerçekleştirdiğimiz atölye çalışmasının verimli olmasını sağlayan eğitimcilerimize, katılımcılarımıza ve toplantı salonlarını kullanımımıza açarak verdikleri destekten dolayı İzmir Goethe Enstitüsü ve İzmir Büyük Şehir Belediyesi Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi’ne teşekkür ederiz.
10. Rize Sözlü Tarih Atölyesi ( 6-7 Temmuz 2007)
Tarih Vakfı, Gola Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği’nin düzenlediği 2. Yeşil Yayla Kültür, Sanat ve Çevre Festivali kapsamında Rizeli gençlere sözlü tarih eğitimi verdi.
Aığrlıklı olarak Pazar, Ardeşen ve Çamlıhemşinli gençlerin katıldığı sözlü tarih eğitimi atölyesi 6-7 Temmuz 2007’de Gülay Kayacan’ın yürütücülüğünde düzenlendi. Daha çok üniversite ve lise öğrencisi 18 kişinin katıldığı sözlü tarih eğitim atölyesinin birinci bölümü Ardeşen Şenyuva Mutfak’ın lokantasında, ikinci bölümü Pazar Gençlik ve Spor Müdürlüıü Kapalı Spor Salonu’ndaki bir derslikte gerçekleştirildi.
İki gün süren atölyenin 1. günü tarih yazımında disiplinlerarası bir yaklaşım olan sözlü tarihin tarih içindeki yolculuğu ve yöntemsel açılımları anlatıldı. Atölyenin 2. günü bir sözlü tarih projesi nasıl tasarlanır ve uygulanır konusu çeşitli araştırma projelerinden örnekler verilerek ele alındı. Atölyenin son bölümünde katılımcılar Tarih Vakfı’nın İstanbul Gaziosmanpaşa Ticaret Lisesi’nde yürüttüğü göç ve aile tarihi konulu sözlü tarih araştırma projesinin belge filmini izlediler ve ardından birbirleriyle kayıt altına alınan görüşmeler yaptılar. Atölyenin son bölümünde, yapılan görüşmeleri atölye yürütücüsüyle birlikte değerlendiren katılımcılar arasından 6 kişilik bir grup oluştu. Pazarlı gençlerden oluşan bu grup kendi mahallelerinin tarihini araştırmaya, diğerleri ise aile tarihi üzerinde çalışmaya karar verdiler.
11. Mardin’in İnsan Manzarası Projesi Sözlü Tarih Atölyesi (7-9 Nisan 2007)
Tarih Vakfı tarafından Avrupa Birliği desteğiyle yürütülmekte olan Mardin’in İnsan Manzarası projesi kapsamında, 7-9 Nisan tarihleri arasında Mardin’de bir Sözlü Tarih Eğitim Atölyesi düzenlendi. Prof. Aynur ilyasoğlu’nun yönettiği atölye çalışmasına Mardin kenti ve çevresinden 23 kişi katıldı. Çok verimli geçen çalışmaya katılan Proje Koordinatörü Gürel Tüzün ile Proje Koordinatörü Yardımcısı İrem Arf da projeyle ilgili ayrıntılı bilgi verdiler, katılımcıların yönelttiği soruları yanıtladılar. Atölye katılımcıları, proje kapsamında Mardin ve çevresinde gerçekleştirilecek sözlü tarih görüşmelerini yürütecekler.
12. Sosyal Bilimler Öğretmenleri- Sözlü Tarih Eğitimi Atölyesi (13-14 Ocak 2007)
Tarih ve diğer sosyal bilimler öğretmenlerinden oluşan 14 kişilik bir grubun katıldığı Sözlü Tarih Eğitim Atölyesi 13-14 Ocak 2007’de Tarih Vakfı Tarihi Daphane Binaları 4.1 salonunda düzenlendi. iki gün süren atölyenin ilk günü Doç. Dr. Esra Danacıoğlu tarih yazımında disiplinlerarası bir yaklaşım olan sözlü tarihin tarih içindeki yolculuğunu ve yöntemsel açılımlarını anlattı. Gene ilk gün Gülay Kayacan, bir sözlü tarih projesi nasıl tasarlanır ve uygulanır konusunu çeşitli araştırma projelerinden örnekler vererek ele aldı. Tarih öıretmeni Numan Karahan, 2005 yılında Gazi Ticaret Meslek Lisesi öğrencilerinin Tarih Vakfı desteğiyle gerçekleştirdiıi “Aile Tarihi ve Göç” konulu sözlü tarih araştırma projesi deneyimini aktardı. Atölyenin ikinci günü katılımcılar ses kaydına dayalı birer sözlü tarih görüşmesi gerçekleştirdiler. Uygulama sonrasında katılımcılar yaptıkları görüşmeleri eğitmenlerle birlikte değerlendirdiler.
13. Gazi Ticaret Meslek Lisesi Öğrencileri-Sözlü Tarih Eğitim Atölyesi (27 Mart 2007)
Tarih Vakfı Akdeniz Sesleri(Medvoices)/ İstanbul Semtleri Sözlü Tarih Projesi kapsamında Gaziosmanpaşa’da lise öğrencilerine sözlü tarih eğitim atölyesi düzenledi.
Tarih Vakfı, Gazi Ticaret Meslek Lisesi öğrencilerinin tarih dersi kapsamında yürüttükleri “Aile Tarihleri ve Göç” konulu çalışmayı iki günlük sözlü tarih eğitim atölyesi düzenleyerek destekledi. 1950’li yıllarda çoğunlukla Balkanlardan gelen göçmenlerin yerleştirildikleri “Taşlıtarla”, 1958’e kadar Eyüp’e baılı Küçüköy’ün bir mahallesiydi. 1958’de Göktepe adı ile Bucak, 1963 yılında ise Gaziosmanpaşa adını alarak ilçe olmuştur. 1960 yılların başında 18 bin gecekonduda 90 bin nüfusun yaşadığı belirtilen Gaziosmanpaşa 1970 yıllarla birlikte iç Anadolu, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesinden göç alarak hızla genişledi. İlçenin Kuzeydoğu bölümünde kurulan Yunus Emre mahallesi de bu göçlerle birlikte kurulmuş bir mahalledir. Yunus Emre Mahallesinde bulunan Gazi Ticaret Meslek Lisesi’ndeki öğrenciler aile tarihlerini çalışarak Gaziosmanpaşa’nın bu yerleşim bölümünün mikro ölçekte de olsa göç haritasını çıkaracak bir çalışma yürütüyorlar. Tarih Vakfı bu çalışmayı 27 Mart 2005 tarihinde Gazi Ticaret Meslek Lisesinde yaptığı sözlü tarih eğitim atölyesi ile destekledi. Eğitmenler, öğrencilere sözlü tarih yönteminin gündelik yaşam tarihi, semt tarihi ve aile tarihi çalışmalarında nasıl kullanabileceğini ve bu kapsamda araştırma yöntemlerinin inceliklerini aktardı.
14. Türkiye’nin İnsanları Projesi- Sözlü Tarih Eğitimi Atölyesi (25-26 Kasım 2006)
Türkiye’nin insanları adlı projede gönüllü çalışanlarından oluşan 12 kişilik bir grubun katıldığı atölyenin birinci gün ilk bölümünde Gülay Kayacan tarih yazımında disiplinlerarası bir yaklaşım olan sözlü tarihin tarih içindeki yolculuıunu ve yöntemsel açılımlarını, ikinci bölümde bir sözlü tarih projesi nasıl tasarlanır ve uygulanır konusunu çeşitli araştırma projelerinden örnekler vererek anlattı. Atölyenin ikinci günü katılımcılar ses kaydına dayalı birer sözlü tarih görüşmesi gerçekleştirdiler. Uygulama sonrasında katılımcılar yaptıkları görüşmeleri eıitmenlerle birlikte değerlendirdiler.
15. Kuşaklararası İletişim Köprüleri Projesi-Sakarya Sözlü Tarih Atölyesi (12-13 Mart 2005)
Tarih Vakfı ile Toplum Gönüllüleri Vakfı işbirliıinde Sakarya’da 12-13 Mart 2005 tarihlerinde bir sözlü tarih atölyesi düzenlendi. Türkiye’nin çeşitli kentlerindeki üniversite öğrencilerinden oluşan 23 kişilik bir grubun katıldııı atölye çalışmasının birinci günü ilk bölümde Gülay Kayacan ve Ebru Soytemel tarih yazımında disiplinlerarası bir yaklaşım olan sözlü tarihin tarih içindeki yolculuıunu ve yöntemsel açılımlarını, ikinci bölümde bir sözlü tarih projesi nasıl tasarlanır ve uygulanır konusunu çeşitli araştırma projelerinden örnekler vererek anlattılar. Atölyenin ikinci günü katılımcılar ses kaydına dayalı birer sözlü tarih görüşmesi gerçekleştirdiler. Uygulama sonrasında katılımcılar yaptıkları görüşmeleri eıitmenlerle birlikte değerlendirdiler.
16. Yerel Tarih Çalışmalarında Sözlü Tarih Atölyesi-Kars (10 Ocak 2005)
Çoğunluğunun ilköğretim ve lise öğretmenlerinin oluşturduğu 20 kişilik bir grubun katıldığı atölyede Doç. Dr. Esra Danacıoğlu tarih yazımında disiplinlerarası bir yaklaşım olan sözlü tarihin tarih içindeki yolculuğunu ve yöntemsel açılımlarını anlattı. Gülay Kayacan, Tarih Vakfı’nın yürüttüğü sözlü tarih ve yerel projelerinden örnekler verdi. Günün sonunda, Kars’da yapılabilecek projeler konusunda katılımcılarla birlikte tartışma ve değerlendirme yapıldı.
17. Yerel Tarih Çalışmalarında Sözlü Tarih Atölyesi-Diyarbakır (14-15 Aralık 2003)
Tarih Vakfı, Diyarbakır Sanat Merkezi’nin sponsorluk ve organizasyon desteği ile Diyarbakır’da Sözlü Tarih Atölyesi düzenledi. 13-14 Aralık 2003’de düzenlenen Sözlü Tarih atölyesine ilgi yoğundu. Daha çok tarih ve edebiyat öğretmenleri, üniversite öğrencileri ve Diyarbakır’ın kent tarihine ilişkin çalışma yapan tarih meraklılarının katıldığı atölye son derece verimli geçti.
Doç Dr. Esra Danacıoğlu ve Gülay Kayacan’ın yönettiği atölye çalışmasında birinci gün genel olarak sözlü tarih alanına ilişkin bilgi aktarıldı. Türkiye’de ve Dünya’da yapılan sözlü tarih çalışmaları ve projelerden örnekler verilerek, sözlü tarih yaklaşımının tarihçesi üzerine konuşuldu. Tarih Vakfının, son on yıllık süreçte Sözlü Tarih ve Yerel Tarih alanında yaptığı projelerin pratik katkılarına, gerçekleştirilen projelerin ürünlerinden örnekler sunularak değinildi. Birinci ve ikinci gün sözlü tarih alanında bir araştırma ya da projenin nasıl tasarlanacağından, nasıl uygulanacağına ve yöntem- tekniğin nasıl kullanılacağına ilişkin detaylı bilgi verilerek, Diyarbakır üzerine neler yapılabilir konusunda verimli bir tartışma yürütüldü. Atölyeye katılan Diyarbakırlıların çalışmayı ilgiyle izlemeleri ve tartışmalara keyifle katılmaları bizleri sevindirdi. İki günlük bu Sözlü Tarih Eğitim Atölye Çalışmasını destekleyen ve organize eden Diyarbakır Sanat Merkezi’ne teşekkür ederiz.
18. Akdeniz Sesleri Projesi-Sözlü Tarih Eğitimi Atölyesi (2 Ağustos 2003)
Akdeniz Sesleri projesi kapsamında 2 Ağustos’ta Tarih Vakfı projeler bölümünde bir sözlü tarih atölyesi düzenlendi. Doç. Dr. Aynur İlyasoğlu ve Ebru Soytemel’in yürüttüğü atölye çalışmasına proje ekibi, proje gönüllü çalışanları ve semtlerdeki sivil toplum örgütlerinin temsilcileri katıldı.
19. Yerel Tarih Çalışmalarında Sözlü Tarih Atölyesi-Kilis (2 Haziran 2001)
20. Yerel Tarih Çalışmalarında Sözlü Tarih Atölyesi-Konya (12 Mayıs 2001)
12 Mayıs Cumartesi günü Konya Yerel Tarih Grubu’yla proje geliştirme ve sözlü tarih atölyesinde bir araya gelindi. Gülbahçe Tesisleri’nde yapılan toplantıya, başta Konya Fikir, Sanat, Kültür Adamları Birliği Derneği üyeleri olmak üzere, yerel tarihle ilgilenen; araştırma yapan farklı çevrelerden yaklaşık yirmi kişi katıldı.
Tarih Vakfı’ndan Funda Çelebi’nin konuşmacı olarak bulunduğu toplantıda, yerel tarih grupları projesi kapsamında diğer kentlerde yapılan çalışmalara ve projenin 2001 yılı amaçlarına, alt proje başlıklarına dair bilgi aktarıldı. Toplantının bu ilk bölümünde, yerel tarih grupları açısından proje geliştirme konusu, kamuoyu oluşturma ve halkla ilişkiler kavramları çerçevesinde tartışıldı.
Öğleden sonra devam eden oturumda, grup üyelerinin üzerinde çalışmayı düşündüğü proje konularından biri üzerinde sözlü tarih çalışmalarının nasıl gerçekleştirilebileceği değerlendirildi. Konya’da yaklaşık yedi kilometre uzaklıkta bulunan Meram’da son seksen yılda değişen sosyal yaşam, grubun çoğu üyesinin üzerinde çalışmayı düşündüğü araştırma konularından biri olarak ortaya çıktı. Bağlarıyla ve Gedavet Rüzgarı’yla ünlü Meram 35-40 yıl öncesine kadar hali vakti yerinde Konyalıların yaz aylarını geçirmek için, orta hallilerin de günübirlik hava almak, serinlemek için gittiıi bir yerken bugün hızla gelişen yapılanmayla birlikte Konya’nın bir semti haline gelmiş. Toplantının bütün yoıunluıu ve yorgunluıuna raımen Meram konusu bütün birbirinden renkli anıların canlanmasına neden oldu. Farkı yaş gruplarından katılımcıların her birinin hayat hikayesi ayrı dönemlere dair duygu yüklü bilgiler taşıyordu. Meram’la ilgili bir sözlü tarih çalışması yapmayı planlayan grup, kaynak bulabilirse bu konuda bir sergi açmayı istiyor.
21. Yerel Tarih Çalışmalarında Sözlü Tarih Atölyesi-Antakya (17 Şubat 2001)
17-18 Şubat tarihleri arasında Antakya’da Yerel Tarih Grubu Atölyesi gerçekleştirildi. Bir buçuk gün süren atölyenin ilk oturumunda, geçen dönemde yapılanlar, değerlendirme toplantısı ve Yerel Tarih Grupları Projesi’nin 2001 yılı programına dair bilgi aktarıldı. Sonraki bölüm Aynur İlyasoğlu’nun yerel tarih grupları açısından yerel tarih araştırmacılııının olanaklarını değerlendirdiği konuşmasıyla devam etti. Yerel tarih açısından yerel tarih gruplarının anlamına ve işlevine değinilen bu bölümde, çalışmaların bireysel ve toplumsal yaşama, dönüştürücü ve iyileştirici etkisi de değerlendirildi. Devam eden bölümde katılımcılar kendilerini tanıttılar, ilgi alanlarına ve çalışmalarına dair bilgi verdiler.
Öğleden sonraki oturumda Aynur İlyasoğlu, yerel tarih araştırmalarında bir yöntem olarak sözlü tarih çalışmaları hakkında bilgi verdi. Yerel tarih çalışmalarında derlenen bilginin geri dönüş ve paylaşım yolları çerçevesinde, genel hatlarıyla sözlü tarih çalışmalarından örneklere de değinilen bölümün ardından, katılımcılar Antakya Yerel Tarih Grubu tarafından gerçekleştirilebilecek projeler ve yapılması gereken çalışmalar üzerine kendi düşüncelerini, önerilerini aktardılar. Önerilen projeler, katılımcı bir ortamda değerlendirilmeye çalışıldı.
22. Yerel Tarih Çalışmalarında Sözlü Tarih Atölyesi-Ankara (25-26 Kasım 2000)
23. Yerel Tarih Çalışmalarında Sözlü Tarih Atölyesi- Çanakkale (24 Ağustos 2000)
24. Yerel Tarih Çalışmalarında Sözlü Tarih Atölyesi-Mardin (24-25 Haziran 2000)
25. Yerel Tarih Çalışmalarında Sözlü Tarih Atölyesi- Gaziantep (10-11 Haziran 2000)
26. Sözlü Tarih Atölyesi II (16 Mart 1996)
16 Mart 1996 Atölyesine katılımcılar: Leyla Nezi, Jonathan Soffer, Ali Saydam, Arzu Öztürkmen, Esra Danacıoğlu, Pelin Böke, Nükhet Sirman.
Tarih Vakfı Sözlü Tarih Projesi yöneticisi Leyla Neyzi, ‘Tarih Vakfı Sözlü Tarih Çalışmaları’ adlı bildiriyi sundu. Bu bildiride Neyzi, Tarih Vakfı’nın Kültür Bakanlığı desteğiyle gerçekleştirmiş olduğu Sözlü Tarih Projesini anlatarak projenin bir değerlendirmesini yaptı. Vakfın bu proje kapsamında anıları sosyal tarihimiz açısından değerli yüz kişi ile görüşerek dört yüz saate yakın video kaydı yarattığını ve ivedi olarak bu video bantlarını deşifre edilmesi gerektiğini vurguladı. Bu bildirinin ardından, Ferruh Doğan’la yapmış olduğu sözlü tarih görüşmesinden yola çıkarak hazırladııı ‘Bir Çocuğun ilk Çizimleri: Ferruh Doğan 1940’larda Beyoğlu’nu anlatıyor’ adlı 16 dakikalık belgesel film gösterildi.
İkinci konuşmacı Bilkent Üniversitesi Tarih bölümünden Jonathan Soffer idi. Kendisi Columbia Üniversitesi Sözlü Tarih araştırmaları ofisinin çalışmalarında sözlü tarih görüşmelerinin nasıl yapıldığını ve bunların arşivde nasıl işlendiğini anlattı. Soffer, Newyork şehrinde politikacı Robert Wagner ile yaptığı bir görüşmeden bir bölüm dinleterek ve yazılı metin haline getirilmiş bir başka görüşmeden örnekler kullanarak görüşmelerde yapılan hatalara ve doğru yöntemlere dikkat çekti. Bundan sonra Soffer kayda alınmış bir görüşmenin arşivde nasıl işlendiğini detaylı olarak anlattı.
‘Cumhuriyet’e Kanat Gerenler’ programının danışmanı Ali Saydam, konuşmasının ilk bölümünde tanımlamalar üzerinde durdu ve sözlü, oral veya görsel-işitsel terimleri arasında görsel-işitsel teriminin yapılan işi en iyi yansıttığını görüşünü savundu. Bundan sonra Ali Saydam, Cumhuriyet’e Kanat Gerenler programının nasıl yaratıldığını anlattı ve bu programın Cumhuriyet kuşağı ile bugünkü kuşaklar arasında bir köprü görevi yaptığını söyledi.
Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü’nden Arzu Öztürkmen’in ‘Türkiye Kadın Sözlü Tarihi Pilot Projesi’ adlı bildirisi okundu. Öztürkmen, Kadın Eserleri Kütüphanesinde bir ekip çalışması olarak başlatılan ve Cumhuriyet kuşağından seçkin kadınlarla sözlü tarih görüşmelerinin yapıldığı pilot projeyi anlatarak bu ekip çalışmasının bir değerlendirmesini yaptı.
İkinci bildiri ‘İzmir Sancağında Kurtuluş Savaşı’nın Sözlü Tarihi’ idi. Bu bildiriyi Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümünden Esra Danacıoğlu ve Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bölümünden Pelin Böke sundular. Bu sözlü tarih araştırması, Engin Berber ve Serhan Ada’nın da dahil olduğu bir ekip çalışması. Esra Danacıoğlu ve Pelin Böke, bu proje kapsamında ‘Cumhuriyet’e Kanat Germeyen’, yani seçkin kuşaktan olmayan ve 1919-1923 yıllarını hatırlayan 85 yaş üstü 150 kadar İzmirli köylü ile görüştüklerini anlattılar. Bu çalışmada özellikle Kurtuluş Savaşı’nda işgal ve direniş hareketi hakkında bilgi aldıklarını ve kişilerin bu dönem hakkındaki duygularını kaydetmeye çalıştıklarını söylediler. İzmir’de çalışan sözlü tarih grubu bu çalışmalarını hazırlayacakları bir kitapta değerlendirmeyi planlıyor.
Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümünden Nükhet Sirman konuşmasında, ‘Problem, Görüşme Deşifre Edildikten sonra başlıyor’ diyerek ‘söz’ ile ‘yazı’ arasındaki farklara değindi. Sözün, iki kişi arasında karşılıklı ilişki içerdiğini, sonuçta toplumsal bir olay olduğunu, yazının ise böyle olmadığını vurguladı.Sirman, yapılan sözlü tarih görüşmelerini ‘bu neyin hikayesi’ diyerek sorguladığında genelde belirli temalar içerdiklerini kaydetti ve bu temaların ise bizim tanıdığımız, toplumsal birikimimizden doıan ve görüşmelerin öznelliğini aşan temalar olduğunu söyledi.
Bu atölyenin amacı sözlü tarih konusunda yeni açılımları ve işbirlikleri başlatmaktı. Türkiye’de sözlü tarih konusunda çalışan değişik grupların birbirlerini tanıması ve çalışmalarını anlatması bakımından değerli oldu. Ayrıca katılımın yüksek olması da sözlü tarih konusuna olan ilginin epey fazla olduğunu gösterdi.
27. Sözlü Tarih Atölyesi I (7 Haziran 1993)
6-7 Haziran 1993 tarihlerinde Kültür Bakanlığı’yla ortaklaşa Sözlü Tarih Atölyesi düzenlenmiştir. Konuşmacı Prof. Dr. Paul Thomson Londra’da yayımlanan Sözlü Tarih Dergisi editörü.
Paul Thompson’ın tanımlaması ile : ‘Sözlü tarih, esas olarak insanların söylediklerine, dolayısıyla belleklerine dayanır. Sözlü tarih hem en eski hem de en yeni tarih yöntemidir. Okur yazarlık öncesi toplumlarda bilgi aktarımı sözlü gelenekle oluyordu. Bugün bu tür sözlü tarih günümüzde Orta ve Batı Afrika’da kullanılmaya devam etmektedir. Bu halkların tarihi, 1960’lardan sonra sözlü tarih metodu ile öğrenilmeye çalışılmaktadır. Avrupalı tarihçilerin yazdıkları tarih sömürgeci devletin açısından yazılan bir tarihti. Batı’da yazının ve özellikle de baskı tekniklerinin bulunması sözlü tarihi ortadan kaldırmadı. Voltaire ve onun çaıdaşı Aydınlanma Çaıı tarihçileri her iki kaynağı da kullandılar.
18. yüzyıl sonlarında Avrupa’nın 1/4’ü okur yazardı. Sözlü tarih geçmişe ilişkin bilgi edinmenin başlıca yöntemiydi. Türkiye’de hala sözlü geleneğin devam ettiğini sanıyorum. Batı’da 1950’lere doıru profesyonel tarihçilikte sözlü tarihten yararlanma hemen tümüyle kalkmıştı. Nedenleri arasında Avrupa’da okur yazarlığın en üst düzeye ulaşması ve basında yüksek tirajlara erişilmesi sayılabilir. 1950’lerden sonra ise durum değişme gösterdi. Telefon, radyo ve televizyon ile görsel ve işitsel teknikler ağır basmaya başladı. Bir diıer neden de, Avrupa imparatorluklarının sonunun gelmesi ile uluslararası siyasi durumun deıişmesiydi. Yeni kurulan ulusların kendi tarihlerini araştırmaları gibi, sosyal bilimcilerden sonra da tarihçiler 1950’lerden itibaren işçi sınıfını önemsemeye başladılar. Tarihin gerçek kapsamı genişledi. İşçi sınıfının yanı sıra kadın tarihi, göçmenler, azınlıklar konusu tarihin kapsamına girdi. Yerel tarihlerde sözlü malzeme kullanılmaya başlandı. Çeşitli kuruluşlar tarih projelerinde sözlü tarihten yararlanıyorlar. BBC geçen sene büyük bir sözlü tarih projesi gerçekleştirdi, iki milyondan fazla izleyici çekti. Okullarda sözlü tarih kullanılıyor, çocukların tarihle tanıştırılması, onları belli konuları yaşlılarla konuşmaya yönlendirilerek yapılıyor.
Profesyonel tarihçiler için yararlarına dönersek saklı sesleri tarihe açan, tarihe dinleten bir yöntem. Özellikle yazılı belge bırakmayan örgütsüz, ayrıcalıksız kişilerin, zayıfların tarihi profesyonel tarihle eklemlenebiliyor. Totaliter rejimlerde çarpıtılmış tarihe karşı kişisel anılar, bilgi toplamak, muhalefetin görüşlerini yakalayabilmek için çok önemli.
Kısacası sözlü tarih yakın geçmişi anlayabilmek için çok gerekli bir araç. Yeni ve heyecanlandırıcı, çünkü canlı bir ilişki; gerçekten tarihle yüz yüze konuşmanın nadide fırsatlarından biri ve paylaşılan bir tarih.
Bir başka oturumda ise Orhan Silier Türkiye’deki kısıtlı sözlü tarih deneyimleri konusunda bilgi verdi. Hollanda Sosyal Tarih Enstitüsü Türkiye bölümü tarafından yapılan Türkiye’de sol hareket içinde aktif yer almış kişiler ve sendikacılar ile yapılan sözlü tarih denebilecek görüşmeler, bunların eksiklikleri üzerinde durduktan sonra Tarih Vakfı bünyesinde Kültür Bakanlığı’na verilen Sözlü Tarih Projesini anlattı.
Sözlü Tarih projelerine mali kaynak bulmakta çekilen zorluklardan ve buna bir anlamda Milli Piyango gibi kurum tarihi projeleri içinde sözlü tarihe yer vererek çözüm arama girişimlerinden söz etti.
Tarih Vakfı’nda yürütülen Kuşaklar Buluşması ve Tarihçinin Mutfağı gibi toplantılarla da bir tür sözlü tarih malzemesi oluşturulduıunu belirtti. Kısıtlı mali imkanlar ve konu ile ilgili kadro eksikliklerine raımen Vakfın, bünyesinde ekipleşme ile kısa vadede yapılabilecekleri yeniden planlama aşamasında bulunduğunu söyledi.
Bir sonraki oturumda Prof. Thompson özellikle sözlü tarih metodunun uygulanması üzerinde durdu. Sözlü tarihin, belleğe dayanması nedeni ile yaşlı kişilerin anılarına güvenilemeyeceği veya yanlış, abartılı anlatı ihtimalleri ile ilgili, hafızanın eski olayları daha iyi hatırladığını, bunun gibi bir durum yok ise bu anılara güvenilebileceıini, saptırmalar ile ilgili olarak da olayların kavranması anında kişilerin bu değerlendirmeyi yaptııını, zaman faktörünün kendisinin saptırıcı olmadığını söyledi. Süreç içinde deıişen değerlerden ve politik ortamdan kaynaklanan saptırmaların ise yine de değerli sonuçlarının olduğunu, sübjektif saptırmanın kendisinin de anlamlı bilgiler verebildiıini anlattı ve belgeci tarihçilikte de bir belgenin öyle yazılması zorlanmış olabilir diye ekledi. En iyi yöntemin hem sözlü tarih tekniklerinin hem de konvansiyonel tarih tekniklerinin birlikte kullanılması, sözlü tarihte yakalanan ipuçlarının belgesel tarih yöntemiyle kovalanıp araştırılması olduğunu belirtti.
Görüşülecek kişilerde o olaya katılmış kişileri seçmenin, bunun içinde ön araştırma yapmanın, o kişiyle ilgili bilgi toplamanın yönteminden bahsederek genel sosyolojik araştırmalarda örneklerin kullanılabileceğini söyledi. Sözlü tarih görüşlerini yapacak kişilerin Eğitim üzerinde özellikle durarak, görüşmecinin dinlemeyi öğrenmesi gerektiıini vurguladı, fazla karışmaması ve asla yönlendirmemesi gerektiğini belirtti.