Kitaplar

İki yılı aşkın süredir küresel salgın COVID-19 ile beraber yaşıyoruz. Salgın gündelik hayatımıza karantina, seyahat sınırlamaları, sosyal mesafe, dezenfeksiyon ve maske kullanımı gibi alışkanlığa dönüşen yeni zorunlulukları dahil etti. Hastalığın yayılma hızı ve ortamı, varyantların ortaya çıkışı, tedavi alternatifleri ve özellikle de aşı meselesi hala önemli bir gündem maddesi olarak zihinlerimizi meşgul etmekte. Esasen hayatlarımızda yaşadığımız bu değişim, tarihsel perspektiften değerlendirildiğinde hiç de yeni değil. Veba, cüzam, çiçek, kolera, frengi, sıtma, tüberküloz, influenza, trahom ve HIV gibi pek çok hastalık ortaya çıktığı ve yayılım gösterdiği zamanlarda, binlerce hatta milyonlarca kişinin hayatını kaybetmesine sebep olurken bir yandan da toplumsal ve bilimsel devrimlere öncülük etti. Toplumsal Tarih dergisinde yayınlanan özel sayıyı temel alan bu derleme, yeni yazı ilaveleriyle salgın hastalıklar tarihini kamu sağlığı pratikleri perspektifinden bütüncül bir şekilde ele alırken, salgını tecrübe eden 21. yüzyıl bireylerinin “bitmeyen hikaye”nin bir parçası haline nasıl geldiklerini gözler önüne seriyor.

adlı eserde yer alan belgeler,yoğun bir çalışma sonucunda ATASE, TİTE, T.C. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivleri, TTK Kitaplığı ile yerel ve ulusal basın taraması sırasında bulunan binlerce belge arasından seçilmiştir.Belirlenen belgeler kronolojik olarak hem orijinalleri hem de çevrimyazılarıyla birlikte verilmiştir. Böylece araştırmacıların arşiv referanslarıyla birinci elden yararlanacağı belgeler bütünü oluşmuştur. Savaş sürerken, 1920’de Adana’da, basılmış olan Bütün Türk Milletine ve Türk Askerlerine Vaziyetimiz ve Cihan Vaziyeti -Hakkında Talimat- başlıklı adeta“Adana’nın Kurtuluş Manifestosu” olarak niteleyebileceğimiz kitapçık derlemenin en başında verilmiştir.

Sabiha Sertel 1895’te Selanik'te doğdu. 1919’da çıkan Büyük Mecmua’da “Türk Feminizmi”ni ilk kez ismiyle zikreden kendisidir. Evliliği de sıra dışıydı. İlk kez Yahudi Dönme cemaatinden bir kadın, cemaat dışında bir evlilik gerçekleştirdi. Zekeriya Sertel ile evlilikleri İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin yüksek düzeyde ilgisine mazhar oldu.Dahası mahkemede yargılanan ilk Türk kadın gazetecidir. Üstelik çok fazla bilinmese de Amerika’da sosyal hizmetler eğitimi alarak memleketin ilk sosyal hizmetler uzmanı vasfını kazandı.  

Türkiye’de İttihatçılık farklı kesimler tarafından birbirinden tamamen farklı ve zıt bir biçimde algılanmaktadır. İttihatçılar II. Abdülhamid’i tahtından ettiği düşüncesiyle bir kesim tarafından lanetlenirken, başka bir kesim tarafından ulus devletin önünü açması noktasında adeta kutsanmaktadır. Her iki yaklaşımda ihmal edilen, İttihat ve Terakki’nin gerçekte ne olduğu meselesidir. İttihat ve Terakki tarihinin yazılmasındaki bariyerlerden biri şüphesiz algılanma biçimi kadar kaynaklarının sınırlı olmasıdır. Gizli bir örgüt olarak kurulması tarihçinin işini zorlaştıran etkenlerdendir.

Noriko Nakayama’nın bu kitabı, yabancı antropologların çalışmalarının fazla olmadığı bir  dönemde, 1990lar Türkiye’sinde Zonguldak Ereğli’ye bağlı bir köyde bir yıl kalarak gerçekleştirdiği özgün araştırmaya dayalıdır.  Kadın ve İslam konusunda genellikle şehirli  kadınların konumunu ele alan çalışmalardan farklı olarak Nakayama “Yaşayan  köy geleneğinin içinde İslam’ın anlamı  nedir? Açık veya kapalı olmak nedir?” gibi soruları sorarak yeni bir yaklaşım sergilemektedir. Bu çalışma, ülkemizde baskın olan “Kemalist” veya  “muhafazakar” veya “liberal”  yorumlara hakim olan kadın ve din ilişkisinin “Modern mi değil mi?  veya “Modernitenin tercih edilen alternatif versiyonu mu?” gibi sorunsallarla ele alındığı ve ikilemler içinde kutuplaşmış söylemleri üreten yaklaşımları aşabilmiş olmasıyla  göze çarpmaktadır.