OSMANLI’DA MEYHANELER VE MÜDAVİMLERİ

Osmanlı Devleti’nde içki; İslâm hukukunun etkisiyle şer‘en ve kanunen yasaklanmış, hatta padişahlar gerekli gördükleri zaman yayınladıkları fermanlar aracılığıyla genel içki yasağı getirmiş, meyhaneleri de kapatmıştır. Özellikle içki ve meyhane yasakları uygulayan IV. Murat ve cezalandırılacağını bile bile padişahın karşısında içki içme cesareti gösteren Bekri Mustafa’nın hikâyesi, içki tüketimini yasaklama ve buna yönelik karşı çıkışların popüler anlatıdaki bir yansıması olarak konuya ilgi duyan herkesçe bilinmektedir. Devlet idaresi açısından yasak, dini bakımdan ise günah olmasına rağmen hem canlarını hem de ahretlerini tehlikeye atma pahasına Osmanlı toplumunun çeşitli kademelerinde yer alan Müslümanlar arasında içkiden uzak duramayanlar önceki ve sonraki yüzyıllarda da olmuştur. 19. yüzyılın ortalarına gelindiğindeyse cezalandırılma korkusu yaşamadan meyhanelere giden, mekân içerisinde yaşadığı sorunları dava edebilen, içki adabı konusunda edindiği tecrübeleri paylaşmaktan çekinmeyen kimselerle karşılaşmak olasıdır. Dikkate alınması gereken önemli bir konu, gayrimüslim Osmanlı tebaasına yine İslâm hukuku çerçevesinde sınırlı bir serbestiyet tanınmış olmasıdır. Üstelik genel içki ve meyhane yasakları her padişah tarafından uygulanmamıştır. Hatta müdahalelerde bulunanlar dahi bir süre sonra genel yasakları kaldırmıştır. O halde hukukî meşruiyeti olan içki tüketimine ve meyhanelere yönelik yasaklayıcı yaklaşımın mantığı nedir? İşte bu çalışma, genel kanının aksine, Osmanlı Devleti’nin İstanbul’un bütününde içki tüketimi ve meyhaneleri kökten yasaklamaya dönük bir politika gütmediğini ileri sürmektedir. Esasında Müslümanlara yasak olan içki ve meyhaneler; genel olarak asayiş ve düzen merkezli bir yaklaşımla geniş çaplı ihlaller ve tehditler yaşandığında geçici sürelerle genel yasak kapsamına alınmıştır. Osmanlı Devleti’nde, 19. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren içki, saklanması gereken bir alışkanlık olmaktan çıkarak bazı kesimlerce modern görünmenin bir parçası haline gelmiştir.

Yazar Hakkında:

İHSAN ERDİNÇLİ;

01.10.1987 tarihinde Manisa/Akhisar’da doğdu. 2004’te Akhisar Lisesi’nden mezun olan Erdinçli, bir yıl sonra Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nü kazandı. Buradan mezun olduğu 2010 yılında, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı’nda yüksek lisans eğitimine başladı. 2012 yılında “Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’na Kadar Osmanlı’da Birahaneler ve Birahanecilik (İstanbul ve İzmir Örneği)” başlıklı teziyle Master derecesi aldı. Aynı yıl Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’ne Öğretim Görevlisi olarak atandı. 2013 yılında başladığı doktora çalışmalarını 2019 yılının Temmuz’unda “Yenileşme Dönemi İstanbul’unda Meyhaneler ve Meyhanecilik (1826-1908)” başlıklı teziyle tamamladı. Aynı üniversitede halen görevini sürdürmekte olup Osmanlı gündelik hayatı ve maddi kültür unsurları alanında çalışmalar yürütmektedir. Erdinçli, evli olup İlsu isminde bir kız babasıdır.