BİR ANAYASAL İMKAN OLARAK 1921 ANAYASASI

Türkiye’de siyasal bölünmüşlük içinde, yüz yıl öncesinin belirli kişileri, olayları ve belgeleri hakkında bazı belirgin saflaşmaları tespit etmek mümkündür. Birinci Meclis ve 1921 Anayasası da bu saflaşmalar içinde yer almıştır. Anayasal tarihimiz bakımından Cumhuriyet sayfasını açan 1921 Anayasası’nın, yapılışından yüz yıl sonra, ortaya çıktığı tarihsel koşullar ve getirdiği ilkeler bağlamında tartışılması bu nedenle önem taşır.

Anayasa’nın getirdiği özgün ilkeleri tanımlamak ya da tarihsel koşulların kesin bir dökümünü yapmak kadar 1921 kuruluşunun açıklığını ve sunduğu anayasal imkânı bugüne taşımak, tarihçiler ve anayasa hukukçuları için çekicidir. Geçen yüzyılda hak ettiği akademik ilgiyi görmeyen, anayasa kitaplarında geçiş sürecinin zorunu düzenlemesi ya da geçici uzlaşı metni olarak yorumlanan, muhtariyete (özerklik) ilişkin hükümleri sessizlikle geçiştirilen 1921 Anayasası’nın, 21. yüzyılın ilk çeyreğinde siyasal yelpazenin neredeyse her kanadında yeniden ilgi uyandırmaya başlamasının bu çekicilikte etkisi olmadığını söyleyemeyiz.

Elinizdeki eserde yer alan metinler 1921 Anayasası’nın hem tarihsel hem de güncel siyasal önemini yeniden masaya yatırıyor.

Yazarların  Biyografileri

Ahmet Demirel

1957’de Trabzon’da doğdu. Ortaöğrenimini Darüşşafaka Lisesi’n­de tamamladıktan sonra, Boğaziçi Üniversitesi İdari Bilimler Fakültesi – Siyaset Bilimi Bölümü’nü bitirdi. Aynı üniversitenin Siyaset Bilimi alanında yüksek lisans ve doktora derecesini aldı. 2000’de Marmara Üniversitesi’nde yardımcı doçent olarak çalışmaya başladı. 2003’te doçent, 2012’de profesör oldu. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden 2017’de emekli oldu. Birinci Mecliste Muhalefet: İkinci Grup , (1994), Ali Şükrü Bey’in Tan Gazetesi (1996), İlk Meclisin Vekilleri (2010), Tek Partinin Yükselişi (2012), Tek Partinin İktidarı (2013) ve Salâhaddin Köseoğlu’nun Milli Mücadele Hatıraları (2017) adlı kitaplarının tamamı İletişim Yayınlarınca yayımlandı. Yayına ha­zırladığı İsmet İnönü’nün Defterleri (2001) ile Nihat Erim’in Gün­lükleri (2005) Yapı Kredi Yayınları’ndan çıktı. Mete Tunçay ve Yü­cel Demirel ile birlikte yayına hazırladıkları İlk Meclis Anketi: Birinci Dönem TBMM Üyelerinin Gelecekten Beklentileri (2004) adlı kitabı TBMM Yayınlarınca yayımlandı. Birinci Meclis’te Mustafa Kemal’in Muhalifleri (2013) ile Cumhuriyet Tarihinin Bilinmeyen Gerçekleri (2014) adlı kitapları Ufuk Yayınları’ndan çıktı. Ahmet Demirel ayrıca Anadolu Üniversitesi’nde ders kitabı olarak okutulan ve içine iki de bölüm yazdığı Türk Siyasal Hayatı (2013) adlı kitabın editörüdür.

Dinçer Demirkent

1983 İzmir doğumludur. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fa­kültesi Anayasa Kürsüsü’nde çalışmakta iken 7 Şubat 2017’de KHK ile ihraç edildi. Doktora tezinden üretilmiş, Bir Devlet İki Cumhuriyet adlı kitabı Ayrıntı Yayınları’ndan, Murat Sevinç ile birlikte kaleme al­dıkları Kuruluşun İhmal Edilmiş İstisnası kitabı İletişim Yayınları’n­dan basılmıştır. Anayasa tarihi, cumhuriyetçilik, kurucu iktidar, siyasal temsil konuları üzerine çalışmalarını sürdürmektedir. Ayrıntı Dergi ve Mülkiye Dergisi yayın kurulu üyesidir; 2018-2021 yılları arasında Mül­kiyeliler Birliği Genel Başkanı olarak görev yapmıştır. İnsan Hakları Okulu Derneği’nde akademik koordinatörlük görevini sürdürmek­tedir. 2017 yılından beri Gazete Duvar’da düzenli, çeşitli akademik ve popüler dergilerde düzensiz yazmaya; dersler hazırlamaya devam etmektedir.

Emel Akal

İlk, orta, lise öğrenimini Ankara’da tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü bitirdi. ODTÜ’de sosyoloji yüksek lisansı, Ankara Üniversitesi’nde siyaset bilimi doktorası yaptı. Boğa­ziçi, Muğla, Bilkent üniversitelerinde Türkiye tarihi üzerine dersler verdi. Birçok makalesinin yanı sıra Kızıl Feministler: Bir Sözlü Tarih Çalışması (İletişim, 2011); Milli Mücadelenin Başlangıcında Musta­fa Kemal, İttihat Terakki ve Bolşevizm (İletişim, 2012); Moskova, Londra, Ankara Üçgeninde İştirakiyuncular, Komünistler ve Paşa Hazretleri (İletişim, 2012) ve Müslüman Komünistler (2020 İletişim) adlı kitapları yayımlanmıştır.

Faruk Alpkaya

1959’da Bandırma’da doğdu. 1985’te Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun oldu. Yüksek lisansını İstanbul Üniversitesi’nde; doktorasını Ankara Üniversitesi’n­de siyaset bilimi alanında yaptı. 1992’de Ankara Üniversitesi’nde araş­tırma görevlisi, 1997’de öğretim görevlisi oldu. AÜ Siyasal Bilgiler Fa­kültesi’ndeki görevine 6 Ocak 2017’de 679 sayılı KHK ile son verildi.

Murat Sevinç

İstanbul’da doğdu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’n­de lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamladı. Aynı fakültede öğretim üyesi olarak çalıştı. Şubat 2017’de bir KHK ile görevine son verildi. Anayasa hukuku ve tarihi üzerine çalışmaları bulunmaktadır.

Rıdvan Akın

İstanbul Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Boğaziçi Üniversitesi’nde yüksek lisans (tarih) ve İstanbul Üniver­sitesi’nde kamu hukuku doktorası yaptı. 1986-2009 arasında Boğazi­çi Üniversitesi Atatürk Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. Halen Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Genel Kamu Huku­ku Anabilim Dalında öğretim üyesidir. Akademik ilgi alanı Türk par­lamento tarihi, Türk siyasi tarihi ve Genel Dünya tarihidir.

Sinem Şirin

İstanbul doğumludur. Lisans eğitimini Marmara Üniversitesi Hu­kuk Fakültesi’nde tamamlamıştır. Bir süre İstanbul Barosuna bağlı olarak avukatlık yapmıştır. Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Tezli Yüksek Lisans Programından “Birin­ci Meclis Döneminde Siyasal Rejim ve Yürütme Erki, 1920-1923 ” başlıklı tezi ile yüksek lisans derecesi almıştır; aynı üniversitede Kamu Hukuku Doktora Programında doktora çalışmalarına devam etmek­tedir. 2011 yılından itibaren Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalında araştırma görevlisi olarak çalışan Şirin’in, “Birinci Meclis Döneminde Yürütme, 1920-1923 ” (Legal Ya­yınları, 2017) adlı bir kitabı ve anayasa hukuku alanında kaleme alın­mış makaleleri mevcuttur.

Yaprak Zihnioğlu

Siyaset bilimi ve kadın tarihi araştırmacı, yazar. ‘80 sonrası Yeni Fe­minist harekete katıldı. BÜ Üniversitesi SBE Siyaset Bilimi ve Ulusla­rarası İlişkiler Bölümü’nden Yüksek Lisansını aldı (1998). Erken Cum­huriyet dönemi Feminizm-Kadın tarihi üzerine çalışmaları Kadınsız İnkılap (Metis 2003); makaleleri Pazartesi , İmlasız, Bireylikler , Tarih ve Toplum , Feminist Tahayyül , Çatlak Zemin ve Toplumsal Tarih ’de yayınlandı. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce ’de (İletişim, 8, 9, 10. cilt) makaleleri ve Encylopedia of Islam Three (Brill Online)’de Lati­fe Bekir Çeyrekbaşı maddesi yer aldı (2021). Türkiye’de Feminist tarih ve yakın tarih üzerine çalışmalarını sürdürüyor.